Murano Adası’nda Bir Gezi

Venedik programımız kapsamında Cam Sanatının Beşiği Murano Adası’nda Bir Gezi yapmadan şehirden ayrılmak istemedik. Ne şanslıyız ki şans ayağımıza geldi.

San Marco Meydanı (Piazza San Marco)‘nda gezerken Fornace Venier Cam Fabrikası’nda yetkili olduğunu söyleyen biri gelip bizi ücretsiz olarak deniz taksileri ile Murano Adası’ndaki fabrikaya götürebileceğini, burada sanatsal cam üretim seansına katılabileceğimizi ve zorunlu değil ama beğenirsek sergi salonundan alışveriş yapabileceğimizi söyleyince düşünüp teklifi kabul etmemiz 5 dakika bile sürmedi. 

Yani adaya girişimiz Fornace Venier Cam Fabrikası üzerinden oldu. Bu konu ile ilgili tüm detay ve fotoğrafları Fornace Venier Cam Fabrikası ve Sanatsal Cam Eşya Üretimi başlıklı yazımda bulabilirsiniz.

Düşünün Dünya’nın ilk gözlük camları ve aynaları bu adada üretilmiş. Dünya’nın halihazırda en iyi cam üfleme ustaları da burada yetişiyor. Butik ama bu kadar özel bir adadan bahsediyorum.

Murano Adası aynı Venedik gibi kanalların 7 parçaya böldüğü bir ada. Tam ortasından yine Venedik gibi Büyük Kanal (Canal Grande) geçiyor. Biz bu parçalardan doğudaki sanatsal cam eşya üreten fabrikaların olduğu doğu bölgesini ve merkez bölgeyi gezme imkanı bulduk. Ada, şehrin yaklaşık 1.5 km kuzeyinde yer alıyor. Günümüzde Venedik’e bağlı bir mahalle statüsünde. 

Murano Adası Gezisi

Murano Adası’na Ulaşım

Biz Murano Adası’na San Marco Meydanı (Piazza San Marco)’nda bulunan iskelelerden çıkan deniz taksisi ile 30 dakikada gittik.

Yolculuğun bu kadar uzun olmasının sebebi çıkış yaptığımız meydanın Venedik’in güneyinde kalması dolayısıyla kuzeyde bulunan adaya gitmek için şehri güneyden dolaşmak zorunda kalmamız.

Görsel olarak harika bir yolculuktan sonra da Fornace Venier Cam Fabrikası’nın iskelesine hiç bir ücret ödemeden vardık. 

Size bir ipucu vermek istiyorum. Murano Adası’na Venedik Santa Lucia Tren Garı (Stazione di Venezia Santa Lucia)’nın karşısında bulunan Ferrovia Feribot İskelesi’nden kalkan 3 Numaralı Vaporetto ile 17 dakikada ulaşabilirsiniz. 4.1 Numaralı Vaporetto ise biraz daha dolaşarak 33 dakikada adaya geliyor. Şehrin kuzeyinde bulunan Fondementa Nuove Feribot İskelesi’nden 12 Numaralı Vaporetto ise sadece indi bindi 10 dakikada adaya varıyor. Bu vaporetto aynı zamanda Burano Adası’na da gidiyor. 

-Ada İçi Ulaşım

İç limandan merkez bölgeye geçebilmenizin tek yolu adanın çevresinde de ulaşımı sağlayan vaporettolar.

Murano Navagero Feribot İskelesi’nden Murano Faro Feribot İskelesi’ne geçmek üzere 3 veya 4.1 Numaralı Vaporettoya binebilirsiniz. 

Yaklaşık 5 dakika süren yolculuktan sonra Murano Faro Feribot İskelesi’nde inebilirsiniz. Burada önemli olan yanlış vaporettoya binmemek. Bir diğer nokta şehre geri dönerseniz yine aynı numaralı vaporettolara bineceksiniz.

Buradan Burano‘ya geçecekseniz adaya sadece bu feribot iskelesinden kalkan 12 Numaralı Vaporettolar gidiyor. Merak etmeyin bu vaporetto gelecek vaporettoları bekleyip öyle Burano Adası’na kalkıyor. 

Bunların dışında ulaşım sistemi ile ilgili tüm detay ve fotoğrafları Venedik Ulaşım Sistemi başlıklı yazılarımda bulabilirsiniz.

Murano Adası Sanatsal Cam Üretiminin Tarihi

Burayı ve önemini anlamak için konu ile ilgili bir özet çalışması da yaptım. Bu özeti okuduktan sonra camın bu adanın tarihindeki önemini sanırım çok daha iyi anlayacaksınız.

Sanatsal Cam Üretiminin Tarihi

-Domenicus Fiolarius

Cam ustalığı aslında 10. yy.dan beri Venedikte bir sanat koluymuş. Şehrin çeşitli noktalarında aktif olarak çalışan birçok cam atölyesi varmış. Bu konunun doğruluğu Venedik cam yapımcılığına ilişkin en eski yazılı kayıt kabul edilen MÖ 982 tarihli bir el yazmasına dayandırılıyor. O zamanlar bu ustalara cam üfleyicisi yani “Domenicus Fiolarius”  deniyormuş. Domenicus” cam üfleyici, “fiola” ise şişe demek.

O dönemde cam ustaları o kadar el üstünde tutuluyormuş ki fakir bile olsalar soylu bir ailenin kızıyla evlenmeleri bile mümkün olabiliyormuş.

-Adanın Cam Üretim Merkezi Olması

Adada cam yapma geleneğinin başlangıcı ise 13. yy.ın sonlarına dayanıyor. 1265 yılında dönemin Doçu Reniero Zeno cam fırınlarının felaket boyutuna yangınlara yol açması nedeniyle aktif olarak çalışan tüm cam atölyelerinin Venedik şehrinin yanı başında bulunan  Murano Adası’na taşınmasını emretmiş.

Ada neredeyse hiç ayrılmadan 1000 yıldır Venedik toprağı. Venedikliler de ticaret üstadı. Doçun aslında gerçek amacı cam konusundaki üstün oldukları bilgi birikimini bir araya toplayıp kontrol edilebilir bir marka sanayi haline dönüştürmek ve bu sinerji ile cam endüstrisinden paraya çevrilebilir bir güç yaratmakmış. Bugün bu düşünceye en iyi örnek sanırım silikon vadileri olabilir.

Yapılan çalışmalar sonucunda istenen sinerji yakalanmış ve Murano camı bir marka haline gelmiş. Hatta usta camcılar sırlarını yaymasınlar diye şehirden özel izin almadan ayrılamaz olmuşlar. 1291 yılında cam ustaları loncası kurularak üyelerin isimleri tek tek kaydedilmiş. Kaçmanın cezası ise idam ile ölüm ya da ömür boyu kürek cezası olmuş. 

Bu önlemlerin sonucunda Venedik, 14.yy.ın ortalarına kadar üfleme yöntemiyle sanatsal cam üretiminde (kadeh, lamba, fincan vb. hassas cam eşyalar) tek merkez durumuna gelmiş.

Tabii ki burada şunu belirtmek gerek. Venedik Cumhuriyeti ticaret ile büyüyen bir cumhuriyet. Hem ticaret gemileri hem de onları koruyacak, onlara yol açacak savaş gemileri için özellikle seyir aletleri çok önemli. İşte bu cam üretiminin seyir sistemleri ile desteklenmesini de unutmamak gerek.

Her türlü cam üfleme tekniği, dürbün, ayna vb. yapımı Mısır, Fenike, Suriye, Bizans, Selçuklu dönemi vb. etkileşimin ürünleri. Özellikle ilk camın Fenikelilerce bulunduğu biliniyor.

Bu nedenle zaten Ortaçağ Döneminde Avrupa doğuya oranla oldukça geri kalmış iken Venedik bir Cumhuriyet olarak ayakta kalıp neredeyse kara deniz fark etmez tüm haçlı savaşlarında Osmanlı İmparatorluğu’nun karşısına en önde çıkmış.

–Angelo Barovier

Murano’nun en büyük cam yapımcısı ailelerinin birinden gelen Angelo Barovier bu dönemde hem kristal camı hem de Çin porselenine benzeyen Lattimoyu üretmiş ve bu konuda bir devrime imza atmış. Özellikle kristal camın bulunmasından sonra önlemler daha da sıklaştırılıp sadece Murano vatandaşı olan kişilerin cam yapımcısı ve çırak olarak cam işlemeleri yönünde yasa bile çıkarılmış.

Bir de bir rivayete göre özel üretilen bazı kadehler zehre karşı duyarlıymış. Tek damla zehir bile konsa çatlıyormuş. Bu da Murano camının özellikle soylular tarafından daha fazla tercih edilip markalaşmasına yol açmış.

-Rekabetin Ortaya Çıkması

Tabii ki o dönemde korkunç bir endüstriden bahsediyoruz. Alınan tüm tedbirlere rağmen ustaların çoğu büyük paralar karşılığında ya kendi kaçarak ya da kaçırılarak cam üretmek için fırınlar kurmaları ve bu tekniğin bir şekilde Avrupa’ya yayılması sağlanmış.

Bunun ilk örneği de 15. yy.da ortaya çıkan ve Murano camının bir türevi olan Bohemya kristal camı olmuş. Bu durum adayı uzunca bir dönem krize bile sokmuş ama Muranolu ustalar rakip olarak popüler hale gelen pazara öyle bir ürün ile karşılık vermişler ki bir anda eski günlerine geri dönmüşler. Saraylarda ve evlerde çokça kullanılan avizeleri, şamdanları yaratmışlar.

Doğal olarak 16. yy. Murano cam sanatının en görkemli dönemi olmuş. Cam üretiminden camsı malzeme üretimine geçilmiş. Üfleme cam sanatında da zirveye ulaşılmış. Tabii ki işletmeci ailelerce bu teknikler babadan oğula doğru geçebilsin diye el yazmaları olarak kasalarda saklamaya başlamışlar.

Bu dönemin sonucunda da refahlarının hızla artması ile Murano cam soyluları ortaya çıkarken cam üretiminde endüstriyel casusluk hat safhaya çıkmış.  Şimdi adlarını duyduğumuz o ünlü cam markaları işte bu soylu ailelerin adları aslında….

Cam ustaları atölyelerinde gözümün önünde 30 saniyede Ferrari Atı yapabiliyor. Hem de nalıyla , kuyruğuyla…Bölgedeki hediyelik eşya dükkanının vitrinlerinde “Original Murano Glass” yazması boşuna değil anlayacağınız.

-Ayna Üretimi

16. yy. sonlarında Muranolu ustalar ayna üretmeyi de başarmış. Bu da daha spesifik üretimleri ön plana çıkarmış. Mesela 1609 yılında Galileo bile ürettiği teleskobunda Murano camını kullanmış. Tanıtımını da Venedik’te San Marco Çan Kulesi’nde yapmış.

Ancak 1797 yılında Venedik’in Napolyon tarafından işgali ile birlikte Murano Adası’nın kaderi de değişmiş. Ada artık sırlarını koruyamaz hale gelmiş ve üretim teknikleri malesef tüm Avrupa’ya yayılmış. O dönemden itibaren de doğal olarak Fransız camları Muranolu üreticilere rakip olmaya başlamış. Ancak bugün bile Murano, cam konusunda bir marka. Bunu da bugün yüzlerce yıl önce cam üretimine girmiş ailelerin şahsi yatırımlarına borçlu.

Murano Adası Gezilecek Yerler

Ada daha çok sanatsal cam üretim adası olduğu için daha çok bir organize sanayi bölgesi kimliği var. Bu nedenle adada öğrenecek çok şeyiniz var ancak gezi konusunda çok alternatif olduğunu söyleyemem.

İç Liman

Burası için tam bir Murano Adası Turu yapmak için iyi bir başlangıç noktası diyebiliriz.

Adanın doğu tarafında kalan iç liman aynı zamanda daha çok sanatsal cam eşya üretiminin de yapıldığı fabrikaların yoğun olduğu bölge. Bu bölgenin kullanılan iskelesi ise Murano Navagero Feribot İskelesi.

Muhtemelen döneminde gemi yüklemelerinin kolay olması için bu bölge özellikle tercih edilmiş. Limana bakan neredeyse tüm dükkanlar sanatsal cam eşya ürünleri üzerine çalışıyor. Tabii ki biraz daha hesaplı hediyelik ürünler üzerine…

–Aziz Maria ve Aziz Donato Bazilikası (Basilica dei Santi Maria e Donato)

Uzaktan görülen kule Aziz Maria ve Aziz Donato Bazilikası’nın çan kulesi.

Bazilika adadaki Roma Katolik kültünün merkezi. 1125-1140 yılları arasında çan kulesiyle birlikte inşa edilmiş.

Venedik-Bizans stilinin en güzel örneklerinden biri olarak kabul ediliyor. En ünlü tarafı ise zeminindeki Bizans mozaikleri. 

Merkez Bölge

-Murano Feneri (Faro di Murano)

Hemen iskelenin yanında bulunan fener aynı zamanda Murano Adası’nın da simgesi.

1912 yılında açılan fener 35 m yüksekliğinde. Bu bölgedeki tüm restoran ve barlar fenerin etrafına toplanmış durumda.

-Calle Bressagio

Şehrin ana kanalı ile Murano Navagero Feribot İskelesi’ni birleştiren cadde de demek mümkün.

Bu cadde üzerinde bazıları cam ürünü pazarlama bazıları ikametgah olmak üzere kullanılan rengarenk ve şirin mi şirin evler var.

Yine bu cadde üzerinde neredeyse adanın her yerinde olduğu gibi cam müzeleri bulunuyor. Malesef zaman kısıtlılığı nedeniyle gezme zamanı bulamadık. Dikkatimi çeken bir diğer hususta cadde boyunca gördüğüm içilebilir çeşmeler. Eskiden bizim de sokaklarda görmeye alıştığımız ama unuttuğumuz soğuk sularını içtiğimiz eski çeşmeler. 

Tabii ki cadde üzerinde dikkatimden kaçmayan ne alırsan 1 € ları da unutmamak gerek. Açıkçası böyle bir yerde böyle bir dükkan ile karşılaşacağımı tahmin etmiyordum.

-Büyük Kanal (Canal) Grande ve Fondamenta Manin Caddesi

Büyük Kanal (Canal) Grande ve Fondamenta Manin Caddesi sanıyorum adanın turistlerce en çok rağbet gören bölgesi.

Büyük Kanal adayı güneyden kuzeye doğru tam ortadan bölüyor.

İnsanlar kanal boyunca hem alışveriş yapıyor hem de fotoğraf çekiyor.

Bizde kanalın tam ortasında bulunan Orta Köprü (Ponte di Mezzo)’de fotoğraf çektirmeyi ihmal etmiyoruz.

Murano Adası’nda Alışveriş

Halihazırda adada sanatsal cam üretimi alanında 330 şirket faaliyet gösteriyor. Bu sistemin içerisinde işleme ve üretim, perakende satış, pazarlama, üretim sonrası ve öncesi faaliyetler, endüstriye yönelik destek, eğitim ve araştırma faaliyetleri gibi bir çok alan var.

Adanın başlıca geçim kaynağı % 82 ile cam endüstrisi. Bunu zaten gezerken adanın her tarafına yayılmış özel veya aile işletmeleri olarak üretim yapan fabrika ve ürünleri satan dükkanlardan anlayabiliyorsunuz. Buraya kadar gelmişken tabii ki arkadaşlarınıza ya da evinize birer sanatsal cam eşya ürünü götürmek istiyorsunuz.

Ancak şunu belirtmemde yarar var eğer tanınmış fabrikaların showroomlarından alışveriş yaparım diyorsanız bütçenizden basit bir çay takımı için bile 500€’yu gözden çıkarmalısınız.

Değmeyeceğinden değil fiyatı itibariyle yazıyorum. Çünkü o kadar güzel bir işçilik var ki Dünya’nın tüm zenginleri sanatsal cam ürünlerini bu showroomlardan alıyor zaten. Bu eşyaların üzerinde “Original Murano Glass” diye ibare var. Bu cam zaten bir Dünya markası.

Adadaki dükkanların bazılarında çay takımları, lamba ayakları ve som camdan gösterişli heykeller vb. zarif ve oldukça kaliteli parçalar satılıyor. Bunların çoğu oldukça güzel ve el yapımı parçalar.

Bunun dışında bizim gibi daha düşük bütçeli alışveriş imkanı olanlar için ise liman bölgesini tavsiye ediyorum. Buradan evleriniz  ya da arkadaşlarınıza hediyelik eşya olarak küpe kolye takımı, ev aksesuarı vb. 20-30 € aralığında parçalar bulabilirsiniz.  

Orijinal bir sanatsal cam ürününü fiyatı ne olursa olsun İtalya’da ya da Türkiye’de fark etmez burada göreceğiniz fiyatın 2 katından daha az bir fiyata alamayacağınızı da üzülerek belirtmek zorundayım. Bu nedenle böyle bir niyetiniz var ise bunu burada halletmeniz gerektiğini belirtmeliyim.

Değerlendirme

Murano Adası günümüzde hala Dünya’nın sanatsal cam eşya üretim merkezi olarak itibar görüyor. Adanın neredeyse her bölümü tam 750 yıl önce olduğu gibi cam işleyen atölye fabrikalar ile dolu.

Bu nedenle adaya gelip cam ustalarının ellerinde dakikalar içerisinde 5000€’luk bir cam eşyanın üretimini yerinde görmek oldukça ilginç ve her zaman elde edemeyeceğiniz bir şans. Mutlaka değerlendirmenizi, Burano Adası’nı da gezecek şekilde 1 günlük bir program yapmanızı tavsiye ederim. Burano Adası ile ilgili Burano Adası Gezimiz yazımı da mutlaka okuyun.

Venedik ile ilgili diğer yazılarımız için Venedik Gezi Rehberi‘ne, bölgesel gezi planlıyorsanız Veneto Gezi Rehberi‘ne bakmayı unutmayın. Sağlıcakla Kalın.