İran’ın Kapadokyası Kandovan Köyü’nü görmek için İran’ın Doğu Azerbaycan Eyaleti’ndeyiz. Bizi buraya çeken şey; Dünya’da başka ülkede olmayan büyüleyici atmosfer.
Amerika Utah’daki Garand Staircase için de benzeri yorumları yapılsa da, gitmedim ancak, videolarından incelediğim kadarıyla tüflerden meydana gelmiş peri bacası oluşumu adı geçen bölgede yok.
O bölgede, baca ya da arı kovanı şeklinde değil de Türkiye dahil Dünya’nın pek çok yerinde rastlanabilen büyük düzlemsel kayaların içine oyulmuş mağara odalar var.
Kandovan Yolunda
Köy, Tebriz’in 50 km güneyinde bulunuyor. Köye yaklaştıkça karşımıza yol kenarında tek tük mağara evler çıkıyor fakat peri bacaları oluşumları henüz görünürde yok. Kandovan yolu üzerinde rastladığımız mağaraların içine bakalım.
Biz orayı gezerken dışarıda sıcaklık 48 santigrat dereceydi.
Çok yüksek olmayan düz tüf kayalara oyulmuş bu evlerin odaları geniş ve oldukça serin.
Köy bir-iki km ilerimizde. Ana yoldaki tabeladan sonra sağdaki tali yola giriyoruz.
Kandovan Hakkında
Volkanik Sehend Dağı’nın eteğinde bulunan bu köyü kuranların 750 yıl kadar önce Moğol istilasından kaçan bir grup Azeri olduğu söyleniyor. Şimdiki nüfusu 1.000’e yaklaşan köyün çoğunluğu da Azeri Türkü. Geçimlerinin ana kaynağı arıcılık. Son yıllarda da iç turizm buna eklenmiş.
Türkiye’deki peri bacalarının birebir kopyası binlerce yıl önce burada da doğal yollarla oluşmuş. Ancak Kapadokya’daki gibi yerleşim alanı geniş değil.
Yüzlerce arı kovanının yan yana, sırt sırta bir araya geldiğini düşünün. Kandovan (= Arı kovanı) adını da bu görüntüden almış. Sehend Dağı’nın düzlüğündeki köy adının hakkını veriyor.
İran’ın ünlü Tebrizli şairi Şehriyar’ın bu bölge hakkındaki Sehendim İsimli uzun şiirinden bir parçayı da yazıya almak istedim. Tebriz’deki Şairler Mezarlığı/Anıtı’nı gezerken İran’da Şehriyar’a verilen payenin büyüklüğünü gördüm, bu sayede Şehriyar’ı tanıdım ve yaşadığı evi ziyaret ettim.
O sefil, darda galan, tülkü ğovan şir bağıranda,
Şeytanın şıllağa ğalhan ğatırı, nöhda gıranda,
Dede ğorğud senin aldım, dedim arhamdı, inandım,
Arka durduğda Sehendim, Savalan tek havalandım,
Sele ğarşı ğavalandım.
Coşğunun da gam coşdu, mene bir hayli ses oldu,
Her sesiz bir nefes oldu,
Bakı dağları da hay verdi sese, ğıyha tıcaldı,
O tayın nekreleri sanki bu taydan da bac aldı,
Gurd acaldıhda ğocaldı.
Râhimin ne’resi ğovzandı deyen toplar atıldı,
Sel gelip nehre ğatıldı.
Rüstemin topları seslendi, deyen bomlar açıldı,
Bize gül-ğonça saçıldı.
Gorhma geldim deye seller de mene, can dedi
ğardaş, –
Mene can can deyerek, düşmene ğan ğan dedi
ğardaş,
Şehriyâr söylemeden gâh deme sultân dedi ğardaş,
Yaşa oğlan! size dağdan deli ceyran dedi ğardaş,
El size gafları dedi ğardaş!
Dağ size aslan dedi ğardaş!
Kandovan
Artık köyün içini gezmeye başlayalım. Turistik bir köy olduğu için çok fazla hediyelik eşya dükkanı var. Biz cuma günü gittiğimizden kalabalığa denk geldik.
Malum, cuma İran’ın tatil günü. Dolayısıyla yerli turist çok fazlaydı. Köyün aşağısındaki park alanında arabamızı park edecek yer bulma konusunda ciddi sıkıntı yaşadık.
Başka ülkelerden turistler bu bölgeye pek gelmiyorlar. Batı’dan düzenlenen turlar da daha ziyade Tahran ve çevresine yönelik oluyor. Ancak gezginler geliyordur diye tahmin ediyorum.
Evlerin bir kısmı turistler için alış veriş mağazalarına dönüştürülmüş.
İçlerinde yiyeceklerden tutun yöresel dokuma, el sanatları ürünlerine kadar pek çok şey satılıyor. Bu dükkanlardan birinden hasır bir şapka satın aldım ve kullanayım dedim ama baş örtüsünün üzerine takınca fazla sıcak tuttu.
Bu merdivenlerden köyün ara sokaklarına ulaşım sağlanıyor.
İran’daki yiyeceklerin GDO’suz olduğunu hatırlatayım. Ayrıntıları İran’da Ne Yenir? Ne İçilir? başlıklı yazımdan okuyabilirsiniz.
Köyde yiyecek olarak en çok doğal bal ve süt ürünleri göze çarpıyor. İranlıların kıyafet tarzlarından büyük şehirlerini anlatırken bahsedeceğim ama bu köyden de birkaç kare ekledim. İran pek çok yönüyle (bu yazıda sadece kıyafete değineyim) Batı’nın bize anlattığı kadar değil.
Halkının sıcaklığı ve konukseverliğine de başka bir yazımda değineceğim.
Kandovan Evleri
Bu köyde kışı nasıl geçiriyorlar bilmiyorum ama modern yaşamdan uzak olan köy halkının ekonomik durumu çok ta iyi görünmüyor.
Dar sokaklarında taşıma, toplama işleri için eşekler kullanılıyor. Bir zamanlar Bitlis, Mardin vs. şehirlerimizde olduğu gibi…
Bu köyün evlerine Uçurum Evler denilmesi şaşırtıcı değil.
Köy, sonraki yıllarda aşağı kısma doğru genişlemiş. Yeni evler kerpiç, taş ya da yığma tuğla kullanılarak yapılmış.
Evin önünde kurutulan el dokuma İran halısı.
Bazı evlerin gezmek ya da alış veriş için ziyarete açık olduğunu gördük. Bu anlamda kasabada neler olduğuna göz atalım.
Kandovan’da Alışveriş
Köyde en çok kilim, çanta, tablo, kumaş gibi Azerilere özgü dokuma türlerine rastlıyorsunuz. Evlerden birinde eski dönemlerin bir Azeri Türk ailesi yöresel kıyafetleri ve yaşam alanlarıyla canlandırılmış.
Köylüler önceki yüz yıllardaki yaşam tarzlarını minyatürlere işlemiş ve satışa sunuyorlar. Minyatürlerdeki kıyafet, baş örtülerinin rengarenk oluşuna bakmayın ama. İran’da turuncu renkli baş örtüsü taşıdığım günler boyunca çok dikkat çektiğimi fark edince o gün kadınların baş örtülerinin renklerini incelemek durumunda kalmıştım.
İki kadında renkli baş örtüsü gördüm; o da koyu bordo. Sonrasında genç kızlarda renkli örtülere de rastladım ancak çok nadir. Duyduğuma göre son yıllarda artmaya başlamış.
Köyün en aşağı kısmında, araç park yerinin hemen öncesinde ziyaretçilerin dinlenmesi, alış veriş yapması için yan yana dükkanlar var. Bal, süt ürünleri ve çeşitli yiyecekleri bulabilirsiniz. Ürünlerin tatlarına da baktırıyorlar. İran’da aldığım tüm yiyeceklerden mutlu oldum. Gönül rahatlığıyla alış verişinizi yapın. Kalite bizdeki eşdeğerleriyle aynı ya da daha iyi, fiyatları ise bizden çok daha ucuz.
Köyün eteklerindeki otopark. Yanından bir dere akıyor ancak temmuz ayı olduğu için kurumuş. İnsanlar yanında piknik yapıyor. Belki bin kişiden fazla. Girişte 200 m ötede park etmek zorunda kaldığımız araca, köyden ayrılırken o sıcakta yürümek durumunda kaldık. Buraya giderseniz cuma dışında bir günü tercih edin.
Ve tekrar Köy çıkışındayız. Buralardan da gönül rahatlığıyla alış verişinizi yapabilirsiniz.
Genelde kurutulmuş meyveler ve meşhur İran baharatları satılıyor. Kayısı ve elma kuruları çok lezzetli. Yine bu stantlarda semaver satışı da var.
Kandovan’a Ulaşım
Tebriz’e 50 km mesafede olduğunu söylemiştik. Biz özel araçla geldiğimizden Tebriz’den kalkış yerini bilmesem de yerli halk Türkçe konuştuğu için rahatça öğrenebileceğiniz günde birkaç sefer yapan otobüslerle ya da bir taksici ile anlaşarak Türkiye’ye göre çok uygun fiyata ulaşabilirsiniz.
İran’ın kuzey bölgesinde size gösterilen ilgiyi görünce çok şaşıracaksınız. Davranış tarzımız neredeyse aynı, gönül birliğimiz de öyle. Yalnız onların bize özlemi büyük. Bu konunun ayrıntılarından Tebriz yazımda bahsedeceğim.
İran ile ilgili diğer yazılarımız için İran Gezi Rehberi ‘ne bakabilirsiniz. Görüşmek Üzere