Bafa Gölü Kıyısında Bir Köy: Kapıkırı

Bafa Gölü Kıyısında Bir Köy: Kapıkırı.

Çok çook uzun zaman önce deniz kenarında, ticaret ve balıkçılıkla geçinen liman kenti Herakleia üzerine kurulmuş günümüzde göle dönüşmüş Bafa Gölü’nün kıyısında Muğla’nın Milas ilçesine bağlı sakin bir köy.

Büyük Menderes Nehri’nin yıllarca taşıdığı alüvyonlarla körfezin iki kenarı birleşmiş ve bugün Ege’nin en büyük gölü olan Bafa Gölü’nü oluşturmuş.

Bu durum köylüler için avantajken o yıllarda ticaretle geçinen Herakleia’nın önemini yitirmesine neden olmuş.

Kapıkırı Köyü Gezisi

Kapkırı Köyü’ne Ulaşım

Önünde göl manzarası, arkasında Beşparmak (Latmos) Dağları ile doğal güzelliğinin yanı sıra adım attığınız hemen hemen her yerde tarihin izlerini görebileceğiniz Kapıkırı Köyü’ne ulaşmak için; İzmir-Söke-Bafa Köyü-Kapıkırı ya da Muğla-Milas-Bafa Köyü-Kapıkırı tabelalarını takip etmeniz gerekiyor. Kapıkırı Köyü’ne ilçe merkezinden kalkan minibüsler bulunuyor.

Kapkırı Köyü’nün Tarihi

Kapıkırı’nın tarihine gelince, üzerinde kurulduğu antik kent Herakleia tipik bir Karia kenti.

Eski kent sırtını dayadığı Beşparmak Dağları ve önünde uzanan körfezin de adı olan Latmos olarak, Herakleia’ya varmadan sağ yamaçta yer almaktaydı.

Yerleşim tarihi MÖ 8. yy a kadar gidiyor. MÖ 4. yy sonlarında bilinmeyen bir nedenle bugünkü Kapıkırı Köyü’nün bulunduğu yerde Yunan mitolojisinin kahramanı Herakles’in adına Herakleia kenti kurulmuş.

Eski kent Latmos ise nekropolis olarak kullanılmaya devam etmiş.

MÖ. 1. yy. sonlarına doğru körfezin denizle olan ilişkisi yavaş yavaş kesilmeye başlayınca Herakleia önemini kaybetmiş ve fakirleşmiş. Oluşan bataklık, hastalığı, ölümü ve göçleri de beraberinde getirmiş.

MS. 7. yy da Arap istilasından kaçan keşişlerin gelip buralara yerleşmesine kadar uzun bir sessizliğe gömülmüş Herakleia.

Beşparmak (Latmos) Dağları Neolitik Dönemden beri insana barınma sağlayan jeolojik oluşumuyla bu keşişler için doğal bir saklanma ve sığınma alanı olmuş. Bahse konu dağlar ile ilgili detaylı bilgi ve fotoğrafları ‘Tanrıların Tahtı Beşparmak Dağları  başlıklı yazımızda bulabilirsiniz.

Herakleia’nın tamamen terk edildiği bir dönemde Sina Yarımadası ve Yemen’den gelen Hristiyan rahipler MS. 7. yy ın 1. yarısında buraya ilk manastırları inşa etmişler.  Köyden alacağınız bir rehberle bu manastırları, kaya sığınaklarını, o dönemde yapılmış freskleri, hatta 8 bin yıllık kaya resimlerini görebilirsiniz.

Türkler’in Anadolu’yu fethedip bu bölgeye gelmesiyle Kapıkırı, bir köy olarak varlığını devam ettirmiş.

Ay Tanrıçası Selene ve Çoban Endymion’un Hikayesi

Latmos Dağların da ve Kapıkırı’nda ay bir başka güzeldir. Doğanın uyumu ve güzelliği aşk hikayelerinin en güzellerinden biri olan, Ay Tanrıçası Selene ve Çoban Endymion’un hikayesini doğurur. Bu mitolojik hikaye Latmos’la bütünleşmiştir ve başka hiçbir yerde rastlanmaz.

Endymion, Latmos Dağlarında sürülerini otlatan yakışıklı bir çobandır. Kavalının kimi zaman duygulu kimi zaman neşeli ezgileri yayılır Latmos’a. Her akşam Selene’nin gölün sularından gökyüzüne uzanan ışıklarını izler Endymion. Bu güzelliğe aşık olur, Selene de yakışıklı çobana . Her gece sessizce gelir uyuyan Endymion’u ışıklarıyla sarıp sarmalar. Bu büyük aşkı gören Zeus, çobana bir dilek hakkı sunar. Ölümsüz, sonsuz bir uyku diler Endymion, sevgilisiyle geçirdiği anları sonsuz kılabilmek için. Yakışıklı çoban Latmos Dağlarındaki mağarasında sonsuz bir uykuya yatar. O gün bugündür, Bafa Gölü’nün sularında yıkanan Ay Tanrıçası Selene, her gece ışıklarıyla bir başka sarar Latmos Dağlarını…

Kapkırı Köyü’nde Neler Yapabilirsiniz?

Burada neler yapabileceğinize gelince;

-Köy içinde antik kent Herakleia’yı gezebilirsiniz.

-Göl üzerinde yer alan adalara tekne turu yapabilirsiniz. Konu ile ilgili detaylı bilgi ve fotoğrafları Bafa Gölü’nde Adalar Turu başlıklı yazımızda bulabilirsiniz.

-Doğa yürüyüşlerine katılabilir, kamp yapabilirsiniz.

-Göl ve çevresi önemli bir kuş gözlem alanı. Kuş gözlemciliği yapabilirsiniz.

-Göl balık çeşitliliği açısından da oldukça zengin, olta balıkçılığı yapabilirsiniz.

Kapkırı Köyü’nde Gezip Tarihi Yapılar

-Athena Tapınağı

İskelenin yukarısında, şehre hakim kayalık bir tepe üzerine inşa edilmiş Athena Tapınağı, M.Ö. 3. yy.da yapılmış.

Şehrin simgesi gibi uzaklardan bile görebileceğiniz tapınak tanrıça Athena’ya adanmış. Yerel gynastan yapılmış ve o zamanlar beyaz sıvayla kaplı duvarları, günümüzde hala çatıya kadar ayakta durmakta.

Günümüzde yerinde olmayan mermer cephe ve saçaklık yıkılmış halde tapınağın çevresine dağılmış. Tapınak, bulunan yazıtlara göre kent arşivi görevi de görüyormuş.

–Agora

Kentin en geniş düz alanında yaklaşık 110 m. uzunluğunda, 60 m. genişliğinde kurulan Agora M.Ö. 2.yy.da yapılmış.

Agora dikdörtgen planlı mermer dor sütunlarıyla çevrilmiş. Güney tarafı iki katlı olup birinci kat duvarları ve dükkanları sağlam olarak günümüze ulaşmış.

Bugün Agora’da köyün okulu yer alıyor. Taşımalı sisteme geçtikten sonra okul binası kullanılmıyor olsa da Agora’sında okul olan tek antik kent burası sanırım.

-Bouleuterion

Agora’nın doğusunda dörtgen planlı olan Bouleuterion, MÖ. 2.yy.da inşa edilmiş.

Güzel işçilik gösteren oturma sıraları duvarlara paralel bir şekilde sıralanmakta.

Bir köy evinin arka bahçesinde yer aldığını söylemek istiyorum. Evinizin bahçesine çıkıyorsunuz ve karşınızda meclis binası (Bouleuterion)…

-Endymion Tapınağı

Endymion, Latmos’un yerel kahraman ve Herakleia’da Endymion’a adanmış kutsal bir alan var.

Şehrin güneyinde yer alan kutsal alan Helenistik Dönemde yapılmış. Athena Tapınağı ile birlikte en iyi korunmuş yapılardan biri.

Cellası (tapınağın ana mekanını oluşturan kısım), apsis biçimli bir arka duvarla yapılarak yerli kayayı da içine alır. Cellanın önünde iki köşe direği arasında beş sutunlu bir ön avlu bulunur.

Herakleia’da bulunan bir yazıta göre, Endymion Herakleia’nın kurucusu olarak görülüyor. 

-Tiyatro

Şehrin kuzeyinde yer alan tiyatro, Geç Hellenistik veya Erken Roma Dönemine tarihleniyor. 

Oturma sıralarının bozulmasına karşın , sahne binasının alt bölümleri ayaktadır.

-Surlar

Surların uzunluğu 6,5 km olup, 65 gözetleme ve savunma kulesiyle desteklenmiş.

Daha sonra şehir küçüldüğünde bir ara duvar ile surların uzunluğu 4,5 km ye indirilmiş.

Surlar, muntazam kesilmiş yerli granit taşları ile inşa edilmiş.

Duvar temelleri bazı yerlerde merdiven basamakları şeklinde oyulmuş kayalara oturtulmuş.

-Göl Kalesi

Latmos Körfezi’nin kuzey kıyısı boyunca uzanan savunma yapılarından biridir Göl Kalesi.

Herakleia’nın güney kıyılarında körfeze doğu uzanmış kara burnunun üzerinde yer alır.

Mazgallı siperliklerinin olduğu doğu duvarları, gölden gelecek tehlikelere karşı kullanılmaktaydı.

-Nekropoller

Antik Dönem mezarlıkları eski ve yeni kentlerin çevresinde geniş bir alana yayılmış.

Yaklaşık 2400 kadar, tek mezar, çift mezar, aile mezarı veya grup mezarları bulunmakta.

Mezarların hemen hemen hepsi gösterişsizdir.

Kayaya özenle oyulmuş dört köşe biçimli çukurlar şeklindedir.

Çoğunlukla dörtgen biçimli ağır bir gnays levhayla, nadiren de semer damlı bir kapakla örtülmüş.

-Yediler Manastırı

Bu coğrafyada 7 büyük manastır bulunuyor. Manastırların en büyüğü Yediler adıyla biliniyor.

Bu manastıra, Kapıkırı Köyü’ne gelmeden içinden geçtiğimiz Gölyaka Köyü’nden, işaretlenmiş 3,5 km lik bir patika ile ulaşabilirsiniz.

Manastırın yapımı ve buna yeni savunma yapılarının eklenmesi 12.-13. yy.larda gerçekleşmiş.

Manastır alanı kayalarla çevrilmiş küçük bir avludan oluşuyor. Avlunun kuzeyinde çevresi duvarlarla çevrilmiş bir yukarı kale, güneyinde tek bir kaya üzerinde mazgallarla savunması güçlendirilmiş küçük bir savunma kalesi vardır.

Manastır alanının hemen yanı başında tek başına duran ve üstte şemsiye şeklinde sarkan, kubbesi fresklerle donatılmış bir kaya var.

Buradaki resimlerde İsa’nın yaşamına, yaptıklarına ve ölümüne ilişkin sahneler betimlenmiş.

Kapkırı Köyü’nde Ne Yenir? Nerede Yenir? Nerede kalınır?

Köyde konaklamak için pansiyonlar mevcut. Yemek ve konaklama hizmetlerinin yanı sıra çevrede yapacağınız doğa yürüyüşleri için rehberlik hizmeti de sağlıyorlar.

Yakın çevredekiler için günübirlik gezilerin ve köy kahvaltısının en gözde yerlerinden biri Kapıkırı. Tabii ki gölden çıkan yılan balığını da tatmadan geçmeyin derim. Karia Pansiyon, Agora Pansiyon, Selene’s Pansiyon, Kaya Restaurant, Pelikan Pansiyon burada konaklayabileceğiniz, yöresel lezzetleri tadabileceğiniz mekanlardan bazıları.

Son olarak şunu söyleyebilirim ki, Bafa Gölü kirliliğe yenilmeden, Latmos Dağı maden ocakları nedeniyle yok olmadan bu köye gelin. Gölün güzelliklerini, köyün tarihi dokusunu, Beşparmak Dağları’nın muhteşem coğrafyasını yaşayarak keşfedin. İyi keşifler…

Muğla ile ilgili diğer yazılarımız için Muğla Gezi Rehberi ne de bakmanızı tavsiye ederim.