Fas’ta Ne Yenir, Nerede Yenir?

Fas’ı gezmeye devam ediyoruz ve bugünkü yazımın konusu siz gezginler için çok önemli olduğunu düşündüğüm Fas’ta Ne Yenir, Nerede Yenir?

Ne zaman bir ülkeyi ziyaret etsek, gezip görmek kadar yemekleri ve alışkanlıklarını keşfetmek de yaptığımız gezilerin bir parçası oluyor. Her ülkede mutfak kültürü kendi gurur kaynakları, ama size bunu düzgün hazırlanan yerlerde sunarlarsa gerçekten bu kültüre ortak olabiliyorsunuz.

Fas ile Türkiye yemek kültürü arasında bulabildiğimiz tek önemli ortak nokta bence misafirperverlik. Nereye konuk olsak ellerinde ne varsa bize sundular ve patlayana kadar yemeden bizi bırakmadılar. Sofrada en çok duyduğumuz kelime “Zit” Hadi gibi bişey “Zit Zit” diyerek bizi yemeğe teşvik etmeleri bize ülkemizi hatırlatan bir detay oldu. Onun dışında ise her şey bambaşka…

Fas para birimi Dirhem. Burada ödeyeceğiniz her Dirhem = 0,69 TL (Mayıs 2020). Hesaplarınızı bu değere göre yapabilirsiniz.

İlk Deneyim

Biz Fas’a geldiğimizde hiçbir araştırma vs. yapmadığımızdan açıkçası burada neler ile karşılaşacağımızı pek bilmiyorduk. İlk deneyimimizi uçak yemeği ile yaptık. Orada bazı fikirler kafamızda oluşmaya başladı.

Ana yemek olarak iki seçeneğimiz vardı. Tavuk ve Balık. Biz tavuk istedik. Yanındaki pilav, kuş üzümlü, fıstıklı biraz tatlı aromaları ile gelince, tuzlu ile tatlıyı karıştırmanın sadece Faslı arkadaşımıza özgü olmadığını anlamaya başladık.

Ekmek mini baget şeklinde. Ülkedeki Fransız etkisiyle baget ekmek alışkanlığı da yaygınmış. Her ne kadar Türk malı da olsa yoğurtları meyve aromalı. Bizdeki gibi ekşi yoğurdu bulmak çok kolay değil. Yemek sonrasında ikram edilen naneli yeşil çay ise Kuzey Afrika ülkelerinin ortak değeri ve bu menüye bir Fas dokunuşu olarak yerini alıyor.

Sıcak ve Soğuk İçecekler-Fas’ta Ne Yenir, Nerede Yenir?

-Thé à la menthe

Madem naneli yeşil çaydan açıldı konu devam edelim. Thé à la menthe (Te a la mond gibi bişey okunuyor) günün her saati Fas’ta tüketilen bir içecek. Kafelerde insanları bu çayı yudumlarken önce bize oldukça garip gelmişti. Bizim siyah çayı soğuk içmek, su bardağıyla içmek, çayı demlikten dökerken yukarıdan boşaltıp köpürtmek hiç hoşumuza gitmeyecek davranışlar… Ama burada öyle değil.

Çayı hazırlamak çok basit. Ama bazı püf noktaları var. Öncelikle kaliteli bir çay seçmeniz gerekli. Marketlerde çok çeşitli çay markaları var. Bizim tercih ettiğimiz -Faslı arkadaşımızın tavsiyesiyle- 4011 markalı yeşil çay.

Onu geleneksel demliklerin içine kendimize göre ayarlayarak koyuyoruz. Kullandığımız 2 kişilik küçük demliğin içine 1 tatlı kaşığı tepeleme yeşil çayı önce azıcık sıcak suyla yıkayıp süzüyoruz. Sonra demliğe yine kaynar suyu ekleyip ocağın üstünde 1 dakika kadar kısık ateşte bekletiyoruz. Daha sonra ocaktan alıp içine önceden yıkanmış 1-2 sap naneyi ekleyip servise hazır hale getiriyoruz.

Bardaklar bizim su bardaklarının küçük hali. Eskiden cam şokella bardakları vardı ya hani onlar kadar bardaklarda içiliyor. Bir de hemen bardağa koyup içmiyorlar 2-3 kez bardağa döktükleri çayı tekrar demliğe boşaltıp tekrar bardağa koyuyorlar. Böylece karıştırmış oluyorlar. Şeker kullanmak istediklerinde ki her zaman aşırı bir istekleri var,  bardağa değil de demliğe ekliyorlar. Bardakları da genellikle tepeden döküp köpürterek yarım dolduruyorlar. Yudum yudum içtiklerinde de bir su bardağı kadar çayı yarım saati aşkın bir sürede içmiş oluyorlar. Yunanlıların frappelerini tüm gün az az içmelerini hatırlattı bu bana…

-Nıs Nıs Kasha

Kahve ise Fas’ta naneli yeşil çaydan sonra tercih edilen diğer bir içecek. Sütlü, süte kahve, sade gibi alternatifler var. Bize göre kahve yarı süt yarı kahve olan versiyonu. Arapça isterseniz “Nıs Nıs Kasha” demeniz yeterli. Tüm kahveler büyük makinelerde taze çekilmiş kahve çekirdekleri ile yapılıyor.

Sütsüz olursa da normal demeniz yeterli oluyor. Turistlere de siyah çay isterlerse sallama çay yapıyorlar.

Bize garip gelen kesme şekerleri. Kocamanlar ve 3-4 tane veriyorlar yanında. Bizde 10 şekere denk gelir neredeyse…

-Naneli Kahve

Yeşil çaylarında kullandıkları naneyi de bir şekilde kahveye sokmayı başarmışlar. Nane likörüne benzeyen alkolsüz bir şurubu da eğer isterseniz kahvenin yanında getiriyorlar.

Biz sosyetik İfran kentinde bu naneli kahveyi denedik. Kahve zinciri mağazalarda da yapılan aromalı kahveleri hatırlattı bize….

-Soğuk İçecekler

İçeceklerden başlamışken onlarla devam edelim. Yemekten sonra bir maden suyu vb. ararsanız bizimkileri bulamayacaksınız. En fazla bulabileceğiniz mineralli su denilen bizde gazı kaçmış sodaya benzeyen Avrupa’daki sparkling water benzerleri…

Daha ilginç yemek sonrası içeceği ise Tonik. Bizde çok fazla tüketilmeyen, istediğinizde market market aradığınız Tonik burada yemek sonrası mide rahatlatma araçlarından biri.

Tonik şişelerinde yazan Indian Water ibaresin hikayesi de ilginç. Hindistan’a giden İngiliz subaylar sıtma hastalığına karşı kullandıkları “Kinin” maddesini daha rahat içebilmek için sodanın içine ekliyorlar, kininin o buruk tadı için de biraz şeker eklediklerinde de ortaya Tonik çıkıyor. Bizde genelde alkollü kokteyllerde kullanılan tonik, Fas’ta ise gazlı içecek şeklinde tüketiliyor. Afrika ülkesi olması ve sıtma hastalığının yakın zamana kadar hala kıtada etkisini sürdürmesi onlara böyle bir alışkanlık kazandırmış bence…

Tonik haricinde küresel içecek Kola, bizde de bir ara satılan ama çok tutmayan Orangina da tercih edilen diğer içecekler. Bir de ilk kez Fas’ta karşıma çıkan Hawai’den de bahsedelim. Fas ile ilgili yazılarda hep karşınıza çıkan bu içeceği bir de biz deneyelim dedik. Portakal, mango ve hindistan cevizi aromalarının karışmış hali olan bu içeceği ben çok beğenmedim. Karar size ait…

Bir de çaydan sonra en önemli Türk sorunu içilecek su. Biz Sidi Ali markasını öneri üzerine tükettik. Bizim şişe sularının tadını bulmanız zor. Ama idare eder. Onun dışında ülkede çeşme suyu içiliyor ve şişe sularından pek farkları yok. Kahve, çay ya da yemek için oturduğunuzda ya içecek yanında ya da yemek öncesinde su mutlaka ikram ediliyor ve ayrıca bir ücret talep edilmiyor.

Kahvaltı-Fas’ta Ne Yenir, Nerede Yenir?

Şimdi gelelim yemeklere… Öncelikle sabah kahvaltısından bahsedelim. Şehir şehir gezerken bazen bir kafede bazen de kaldığımız evde kendi aldıklarımızla, Azrou’da ise yerel halkın kahvaltı seçeneklerini değerlendirdik.

-İlk Kahvaltı

İlk kahvaltımız Rabat’taki kafede oldu. Avrupa’ya özgü kahve ve kruvasan ikilisi burada içine illa şekerli bir şey koyarak (çikolata ya da marmelat) size sunuluyor. Sade kruvasan bulmak zor. İçine bir şey koymadıklarında ise üstüne bal ya da çeşitli tatlandırıcılar ekleniyor. Peyniri de bu tatlı kruvasanla tüketiyorlar. Bizim için köpüklü ılık naneli yeşil çaydan sonra ikinci bir şok tatlı ve tuzluyu karıştırmak…

Nıs Nıs Kasha yani sütlü kahve, Portakal suyu, çikolatalı kruvasan ve ikram suyumuz ile oluşan bu menü 12 dirhem civarında. (yaklaşık 8 TL) Bizde bir kruvasan fiyatına geliyor neredeyse. O yüzden bu tip kısa molalar gün içinde çokça yapılan bir aktivite ve kafelerde her saat insanları görebiliyorsunuz…

-İkinci Gün Kahvaltısı

İkinci gün kahvaltımızı da Rabat’ta kaldığımız evde kendimiz hazırladık. Bir gün önce bulduğumuz Carrefour marketten aldığımız ürünler ile hazırladığımız Türk kahvaltısına benzetmeye çalıştığımız bu öğün de oldukça güzeldi. Zeytinli baget ekmek, krem peynir –beyaz peyniri unutun yok– yumurta, her ne kadar Faslılar’a garip gelse de domates ve tadı hiçbir şeye benzemeyen ucuz salamın yanında ülkemizde dönüp bakmadığımız sallama siyah çay çok yakıştı. Krem peynir dediğimiz peynir ise İtalyanların Ricotta peynirine çok benziyor. Rabat eski şehirde seyyar satıcıdan kilosu 15 dirheme (yaklaşık 10,5 TL) gelen aldığımız bu kremamsı peynirin tadı şahaneydi…

Bu arada alışverişleriniz yaparken tanıdık markalara rastlamak mümkün. Carrefour ve BİM en sık karşılaştığımız marketler oldu.

Ülker, Tamek, Torku ve Selpak gibi bir çok ürün de yerel marketler ve mahalle bakkallarında satılıyor.

Bu kadar kafe kahvaltısı sonrası Azrou’da kaldığımız evde her gün ayrı bir Fas kahvaltısı yapma şansı da bulduk.

Ev sahibimizin bizim için yaptığı ekmekler, krepler, keteye benzettiğimiz hamur işleri, biz seviyoruz diye alınan ve kahvaltıya eklenen aromalı zeytinler, ördek yumurtası, ve naneli yeşil çaylarımız ile her sabah kahvaltısı bir şölen gibi geçti.

Zeytin konusuna da değinmek isterim. Burada fiyatlar çok ucuz 7-8 TL civarında kilo fiyatları. Çok fazla çeşit var, imkanım olsa kilolarca alıp gelmek isterdim ama maalesef bir kilo kadar yanımda getirebildim. Acı, ekşi, biberli, siyah ve yeşil zeytinlerin satış noktalarında bir heykel gibi sergilenmeleri de daha almadan iştahınızın açılmasına sebep oluyor.

Şimdi gelelim diğer öğünlere…

Öğle Yemeği-Fas’ta Ne Yenir, Nerede Yenir?

-Tajin

Tajin ise sanırım Fas’ın en popüler yemeği. Tajin (Tagine) esasında yemeğin içinde piştiği uzun konik toprak kapların adı. Bu kaplarım çelik ve metal versiyonlar bile mevcut. Hatta tuzluk baharatlıklar bile bu kabın minyatür halleri ile illa sofralarda yer alıyor.

Tajin yemeğinin püf noktası içinde pişecek olan malzemenin tencerenin boyut ve şekline uygun olarak kesilmesi. Et tajin, Tavuk  Tajin (pek tercih edilmiyor) ve Köfte Tajin bizim gördüğümüz türleri oldu.

Yine bir Rabat öğle yemeğinde denediğimiz köfte tajini çok beğendik. Köfteler top top ve lokmalık halde hazırlanıp, sosu ile güzelce toprak kapta piştikten sonra, üstüne servis etmeden önce yumurta kırılıyor. Ayrıca yanında getirilen çok da güzel olan zeytinyağını da ekleyince tadı daha da güzelleşiyor.

Et tajin ise kuzu etinin yanı sıra tatlı patatesler, bezelyeler, havuçlar ve daha bir çok sebze ile sunuluyor. Burada pişirirken püf noktası eti başka bir yerde daha önce pişirip, sebzeleri de yumuşatıp hepsini bir arada Fas’ın baharatlarıyla güzelce harmanlamak.

-Kuskus

Kuskus’tan da bahsedelim. Tajin kadar kuskus da Fas denince akla gelen yemeklerden biri. Bizde bir makarna çeşidi olan kuskusu bize ilk servis ettiklerinde açıkçası çok şaşırdık. Çünkü bu yemek makarnadan değil, bizim bildiğimiz irmikten yapılıyor. Buharda iyice pişen irmik tabağın altına yayılıyor, üstüne yine kuzu eti ve sebzeler ilave ediliyor.

Bu arada hatırlatmakta geç kaldık, şimdi hemen yazalım. Kuskus dahil tüm yemekler el ile yeniliyor. Bize ilk başlarda getirilen tabak kaşıklar bir süre sonra iyice aileden sayılıp unutulunca biz de el ile yemeğe başladık. Ama bunun da kuralları var. Birincisi önünüzden yiyeceksiniz, diğer bir kişinin yemeğe başladığı parçaya dokunmayacaksınız. Sağ el ile yiyeceksiniz. Parmaklarınızı ağzınıza sokmayacaksınız. Bu arada çoğu yemek ekmek ile alınıyor elleriniz çok batmıyor. Ama bu kuskus maalesef elle top top yapılıyor, hatta yemeğin suyuyla karıştırılıyor falan… Neyse bu ayrıntıları çok anlatmayayım. Siz restoranlarda veya gittiğiniz yerde kaşıkla tabakla deneyin bence…

-Piknik

Bir de İfran tabiat parkında yaptığımız bir piknik de var ki onu anlatmak için ayrı bir yazı gerekiyor maalesef…

Akşam Yemeği-Fas’ta Ne Yenir, Nerede Yenir?

Size gittiğimiz aile büyüğünün evinde bizim için hazırlattığı akşam yemeğini anlatsam sanırım Fas mutfağının yarısını anlatmış kadar olurum. Öncelikle akşam 6 civarı eve gittiğimiz için bize naneli çay ikramıyla ziyafet öncesi hazırlık şansı verdiler. Çayın yanında elbette ufak tefek pastalar ve atıştırmalıklar servis edildi. Bu sırada mutfakta büyük bir hazırlık vardı. Ailenin kadınları ne kadar ana yemek varsa yapmaya başlamışlar. Bizim sonradan bunları sırayla masamızda görmemiz ile ancak farkına varabildik.

-Harira

İlk yemek (onlara göre çorba) Harira. Genelde Ramazan ayında yapılan bu yemeğin içinde nohut, mercimek, erişte, kuzu eti ve Fas’a özgü bir çok baharat bulunmakta.

Tabi ki bir Faslı bunu bizim gibi ekmek ile değil de tatlı hurmalar ile aynı anda yiyor. Biz ilk başlarda alışamadık ama 15 günün sonunda yavaş  yavaş normal gelmeye başladı…

-Fırında Tavuk

Biz yine ziyafetimize dönelim. Harira’dan sonra gelen yemek klasik bir fırında tavuk. Tabi onlara göre 🙂

Dört tane tavuğu bizim için fırınlamışlar. Üstüne renk versin diye türlü türlü baharatla pişirmişler. Son bir Fas dokunuşu olarak da kayısı ile taçlandırmışlar. Yanında da patlıcan ezmesi, kırmızı biber, kimyon, domates ve maydanozdan oluşan Zaalouk var.

–Bstilla

Başka bir Fas lezzet de Bstilla (Araştırmalarıma göre böyle yazılıyormuş ama hane halkı Pastilla diye telaffuz ediyor ben de böyle kullanacağım).

Biz Tavuklu ve Deniz Ürünleri olan versiyonlarını ayrı ayrı yemeklerde denedik.

Pastilla için bir tür börek diyebiliriz. Tavuklu olan versiyonunun içinde tarçın, badem, kuş üzümü gibi ürünler mevcut. Üst hamuru servis ederken de fındık, badem ve pudra şekeri tercih ediliyor. Fas mutfağında çokça rastladığımız atlı ve tuzlu içeriklerin karışımını bu yemekte de görmek mümkün…

–Evde Et Tajin

Ve et tajine geldi sıra. Kuzu etleri tajin denen kapta piştikten sonra önümüze kayısı, mürdüm eriği ve ananas dilimleri le servis edildi.

Ekmekler ile suya banıp sonra et parçalarına istediğiniz meyveyi ekleyerek bir lokmada yiyorsunuz…

–Meyve ve Tatlı İkramı

Ziyafetin ana yemekleri bittikten sonra sıra geldi tatlılara. İlk olarak ismini tam öğrenemediğim bir tatlı geldi.

Bizim tel şehriyelerin pişerken içine şeker ve badem gibi içerikler eklendikten sonra yetmezmiş gibi pudra şekeri ilave etmeleriyle sunulan bu tatlı, artık iyice şişmiş karnımıza artık yeter dedirtiyor.

Bunları yedikten sonra bir çeşit çilekli smootie’yi buzdolabından dondurup servis ettikleri dondurma ve gecenin finalinde de meyveler ile kapanışı yapıyoruz.

İtiraf edeyim beni en çok zorlayan akşam yemeği o gün yediğimiz yemekti. Onlar için standart bir misafir yemeği olan bu deneyim bence başlı başına bir yazı konusu olabilir…

Sokak Lezzetleri-Fas’ta Ne Yenir, Nerede Yenir?

Köftesi, tatlısı ile sokak lezzetleri de üzerinde durulması gereken ayrı bir kültür.

-Sokak Köftesi

Bir akşam da Rabat’taki köftecilerin sokağında ekmek arası köfte ve sosis denedik.

Karışık olarak bizdeki yarım ekmeğe yakın yuvarlak tazecik ekmeklerin içine köfte ve kendi yaptıkları sosisleri (daha çok uzun köfte de diyebiliriz) parçalayarak baharatlarla karıştırıp servis ediyorlar.

3 Kişilik köfte ekmek ve yanında litrelik içecek ile 28 Dirhem civarında bir fiyata satılıyor. (Yaklaşık 20 TL)

-Hamsi ve Patlıcan Kızartma

Rabat ve Fes gezilerinde sokaklarda satılan atıştırmalık ve ucuz yemekleri deneme fırsatı bulduk. Hamsiler bizdeki gibi kızartılıp yanına da eşlik etsin diye kalın patlıcan dilimleri ile servis ediliyor.

Sokakta kağıdın içinde size sunulan bu yemeğin fiyatı ise sadece 1 Dirhem.

-Şebekiya Tatlısı

Biraz da Şebekiya tatlısından bahsedeyim. Bu tatlı çay yanında kurabiyeler ile birlikte de yeniyor, Harrira çorbasının yanında da ekmek yerine de tüketilebiliniyor.

Un, portakal suyu, yumurta, bademden hazırlanan karışımın kızgın yağda kızartılıp susam ve bala batırılmasıyla hazırlanan tatlıyı her dükkanda bulmak mümkün. Ama evde yapılanın daha makbul olduğu söyleniyor.

-Kos Helva

Kos Helva çeşitleri de atıştırmalık lezzetlerden… Yine 1-2 Dirhem fiyatıyla alacağınız bu tatlıları dişlerinize güvenmiyorsanız denemenizi tavsiye etmiyoruz…

Fast Food-Fas’ta Ne Yenir, Nerede Yenir?

Yazımızı bir yurt dışı gezisi klasiği olan küresel fast food zinciri Mc Donald’s deneyimimiz ile bitirelim. Fas’ta bir çok şehirde bu restoran zincirinin halkalarına rastlamak mümkün. Ama bizim gibi her şehirde 10 tane, her AVM’de bulunmuyorlar. Biz Meknes ziyaretimizin sonunda bir şubede deneyimledik. Genelde şehir dışında bulunan bizdeki Outlet Center konseptli yerlerde rastladığımız Mc Donald’s larda klasik menülerin yanında ayrıca yöresel tatlara yakın menüler de bulabiliyorsunuz.

Arabanızı park edip dışarıda bulunan açık hava oturma alanları ve çocuk oyun alanlarını geçip restorana girdiğinizde sizi bir çok büyük dijital ekran karşılıyor. Fransızca ve Arapça olan bu ekranlarda fotoğraflar eşliğinde siparişlerinizi verip aldığınız fiş ile ödemenizi yapıyorsunuz. Size verilen masa numaralarını alıp oturunca siparişiniz çalışanlar tarafından masanıza kadar getiriliyor.

Biz klasik Big Mac ile ilk kez burada gördüğümüz Big Tasty menüsünü sipariş ettik. Fiyatları diğer yerlerde yediğimiz yemeklere göre neredeyse iki katı. Bu Big Tasty menüsü 64 Dirhem. (Yaklaşık 42TL) Biz bu fiyata 3 kişi çok rahat yemek yiyebilir ya da yarı fiyatına sokak lezzetleri ile karnımızı doyurabilirdik.

Big Mac bizdekinden farklı değil, Big Tasty ise biraz daha büyük tek köfteli bir hamburger. İçindeki sosu ile farklı olduğunu söylüyorlar. Bence çok orijinal bir tat değil. Ketçap ve hardal ile verilen menüde içecek çeşitleri Kola vb. gazlı içecekler veya limonata, milkshake gibi ürünler… Oturma alanları biraz kalabalık ayrıca çok gürültülü bir müzik yayını var. Hafta sonu olması nedeniyle kalabalık olduğunu söylediler. Biz de başka sakin bir gün tekrar gelip diğer menüleri denemek istedik. Ama Fas mutfağının enfes yemekleri ve bir çok sokak lezzeti varken tercih etmenin anlamsız olduğunu düşünerek vazgeçtik.

Fas’ta Ne Yenir, Nerede Yenir? kapsamında daha bir çok yemek deneyimimiz oldu ama hepsini bu yazıya sıkıştırmak istemiyorum. Doğal yaşam parkı pikniğimiz, Kenifra civarındaki akarsu gezimiz, Fes, Meknes, Rabat ve Kazablanka gezisi yemekleri, sokakta yediğimiz yerel lezzetler ve meyveler gibi deneyimleri de şehirlere özel yazacağım yazılarda bahsedeceğim.

Buradan bir kez daha Fas’ta 1 aylık sürede bizi misafir eden, yaptığı yemekleriyle bu yazıyı yazmama sebep olan Fas’taki aileme ve bu geziye vesile olan arkadaşıma bir kez daha teşekkür ederim.

Tuzlu ve tatlının karışımı kabul ediyorum ilk başta çok garip ama bence bir şans verin ve kendinizi Fas’ın mutfağına ve lezzetlerine bırakın. Eminim pişman olmayacaksınız…

Fas ile ilgili diğer gezi yazılarımıza buradan bakabilirsiniz.