Cumalıkızık Köyü, Bursa’nın İhtiyar Delikanlısı Gezisi

Cumalıkızık Köyü, Bursa’nın İhtiyar Delikanlısı Gezisi ile Bursa programımıza devam ediyorum.

TV dizileri de olmasa burnumuzun dibindeki görkemli güzelliklerin farkında olmayacağız belki de. Koca koca tarihçilerin, belgeselcilerin, akademisyenlerin yapamadığını bir tv dizisi yapabiliyor ve çekim yapılan yeri bir popüler kültür ikonuna dönüştürebiliyor.

Kınalı Kar adlı diziyle keşfedilip yıldızı parlayan Cumalıkızık Köyü’de bunlardan biri.

Cumalıkızık Köyü Gezisi

Cumalıkızık Köyü Tarihi

Cumalıkızık’ın güneydoğusunda Uludağ eteklerindeki Ihlamurcu mevkinde bulunan Bizans devrine ait kilise kalıntıları köyün tarihinin daha eskilere uzandığını işaret ediyor. Bugün Bursa Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen bu kalıntıların varlığı daha kapsamlı bir arkeolojik çalışmayla köy tarihinin karanlıkta kalan kısmına ışık tutabileceğini gösteriyor.

Kızık, Oğuz Kağan Destanı’ndaki 24 Oğuz boyundan biri olarak bilinir.

1303 yılında Bursa yöresi tekfurlarıyla giriştiği savaştan zaferle çıkan Orhan Gazi, bölgeyi Türkmenlerin yerleşimine açar.

Uludağ’ın güney etekleri ile vadiler arasında köyler kurulur ve bu köylere Kızık adı verilir. 1339 tarihli Orhan Vakfiyesi’ne göre bu köyler imaret için vakfedilmiş.

700 yıllık bir geçmişe sahip Kızık köylerinden Fidyekızık, Derekızık, Hamamlıkızık, Değirmenlikızık ve Cumalıkızık köyleri günümüze kadar ulaşmayı başarmış olsalar da bunlardan sadece Cumalıkızık tarihi dokusunu koruyabilmiş.

Diğer Kızık köylerinde yaşayanların Cuma namazı için toplandıkları yer olduğundan Cumalıkızık adı verildiği düşünülen köy bu bakımdan çok önemli. Nitekim Unesco Dünya Tarihi Mirası Listesi’ne aday olması da bu önemden kaynaklanıyor.

Köy meydanında bulunan Etnoğrafya Müzesi’nde bizzat köy halkı tarafından bağışlanmış olan 18-19 ve 20.yüzyıla ait eşyalar ise köyün yakın tarihindeki günlük yaşamına dair ipuçları veriyor.

Müzede Orhan Bey’in köye verdiği beratın yanı sıra at arabaları, dibek taşı, yalak, üzüm çiğneme teknesi, çeşitli ev ve mutfak eşyaları, av malzemeleri, Uludağ’da bir zamanlar sürüler halinde yaşayan geyiklerden kalma dev geyik boynuzu, semerler vb sergileniyor.

Cumalıkızık Köyü’ne Ulaşım

Köye ulaşım eskisinden daha da kolay. Toplu ulaşım seçeneklerinden en hızlısı Bursaray metrosu.

Ankara yolunda Kestel’e kadar hizmete açılan metroya binip Değirmenönü-Cumalıkızık istasyonunda inerek minibüslerle devam edebilirsiniz.

Özel aracıyla gitmek isteyenler ise aynı istasyondan sağa ayrılan yolu takip ederek köye varabilirler.

Minibüsler ise yolcularını köy merkezine kadar götürüyor. Özel araçların köy içerisinde park etmesi ise yasak. Fakat görevliler gelen misafirleri park yerlerine yönlendiriyor.

Köyü rahat rahat gezebilmek için erken bir saatte gitmekte fayda var. Çünkü ilerleyen saatle birlikte köye çok sayıda gezi kafilesi geliyor. Okul gezileri, turlar, fotoğraf gruplarının gezileri derken nerdeyse adım atacak yer kalmıyor.

Cumalıkızık Köyü Sokakları

Geleneksel Osmanlı yerleşmelerinde görülen Camii, köy kahvesi ve uluçınar üçlemesinin oluşturduğu merkez burada da söz konusu. Meydana bağlanan ve yer yer iki kişinin yanyana zor geçebildiği dar sokaklar Cumalıkızık’ın topografik şartlarına göre şekillenmiş doğal bir dokuya sahip.

Öyle ki ünlü Cin Aralığı sokağından ancak bir kişi geçebiliyor. Yapılışları eğimli arazi şartlarına uygun olan sokaklar belli bir plan içermediğinden çıkmaz sokaklara da rastlanabiliyor.

Yassı taş döşemeli sokakların ortası hafif çukur bir kanal şeklinde yapılmış. Bunun sebebi yağışlı günlerde saçaklardan akan suyu evlerin cephesinden uzaklaştırıp aşağılara akıtmak, aynı zamanda köyün tepe noktasında bulunan kaynaktan suyun bilinçli bir şekilde dağıtılarak bahçe sulamasında kullanılmasını sağlamak.

Köyün bu dar sokakları erken Osmanlı sivil mimarisini yansıtan örneklerle süslü. 270 kadar ev var köyde ve bunların yüzde 60’ında halen oturuluyor.

Yaklaşık on hektarlık bir alan üzerine kurulu Cumalıkızık Köyü’nde 133 tane tescilli yapı bulunuyor. Bunlardan ikisi camii ve hamam olmak üzere anıtsal yapı statüsünde iken 128 tanesi ise sivil mimari yapıları.

Ayrıca köy meydanında tescili yapılmış iki anıtsal çınar ve camiinin doğusunda kalan bir de çeşme yer alıyor.

Cumalıkızık Köyü Evleri

Moloz taş, ahşap ve kerpiçten, genelde üç katlı olarak yapılmış Cumalıkızık evleri, Osmanlı’da aile mahremiyetine verilen önem ve değer neticesinde dışarıdan içerisi görülmeyecek şekilde tasarlanmış.

Serin taş avlulara açılan iki kanatlı ceviz kapıların üstündeki dövme demirden yapılmış kulp ve tokmaklar dikkat çekici.

Evlere giriş genellikle hayat denilen bölümden olup burası en çok kullanılan mekan. Bu mekanda, tarımsal ürünlerin depolanmasından ayrılması ve bakımına, yakacak malzemenin istiflenmesinden, düğün yapılmasına kadar pek çok işte yararlanılıyor.

Hayat bölümünden geçilen iç avludaki fırında ekmek ve börek-çörek pişirilip şaraphane denilen ahşap teknelerde üzümler sıkılıyor, kazanlarda pekmezler kaynatılıyor. Çamaşırlar burada yıkanıp ve kurutuluyor.

Zemin kısmında mutfak, tuvalet, ahır, kümes, ocak ve fırınların yer aldığı Cumalıkızık evlerinde yüksekliği az olan bir kat, kışlık olarak ayrılmış. Burada yatak odaları, oturma odaları, banyo ve ocaklar yer alıyor.

Üç katlı Cumalıkızık evlerinde orta kat yazlık olarak ayrılmış. Bu kattaki odalar, eyvan, seki ve sedirler değişik tipteki sofalarda sıralanmış. Üst katta ise baş oda denen minderli yastıklı seki ve sedirlerin bulunduğu rahat, oturmaya elverişli odalar yer almakta. Evlerin ısıtılması ise ocaklarla sağlanmış. Çatı üstleri genellikle dört bazen de iki meyilli kiremitlerle kaplanmış. Saçaklar ise dışa çıkıntılıdır.

Cumalıkızık Köyü’nde Ne Yenir?

Cumalıkızık sokakları tarih koktuğu kadar gözleme de kokuyor. Turistik mekanların son yıllarda revaçta olan yiyeceği gözleme Cumalıkızık Köyü’nde de başköşede.

Restore edilip lokanta, çay bahçesi veya butik otele dönüştürülmüş birçok ev bu lezzetin tadına bakma imkanı sağlıyor.

Öte yandan köyün geleneksel ürünleri, özellikle türlü meyvelerden yapılan reçeller, Cumalıkızık motifli hediyelik eşyalar köyün sosyo-ekonomik yaşantısında önemli bir yer tutan kadınlar tarafından ziyaretçilerin beğenisine sunuluyor. Her yıl Haziran ayında yapılan Ahududu Şenliği ise köyün ilgi gören aktiviteleri arasında yer alıyor.

Yeri gelmişken Cumalıkızık’a ilk kez gidecek fotoğrafçılara bir uyarıda bulunmakta fayda var. Cumalıkızık tam bir “tel” cenneti (!) Sanki memleketin bütün tellerini toplayıp Cumalıkızık’a monte etmişler. Fotoğrafçılar için tam bir kabus olan tellerden kaçmak neredeyse imkansız. Yakalayacakları güzel karelerden telleri yok etmek için fotoşopta epey mesai harcamaları gerekecek.

Osmanlı’nın kuruluşundan en parlak dönemlerine, çöküşünden Cumhuriyet’e ve günümüze dek sayısız tarihsel olaylara tanıklık etmiş, yedi yüzyılı ardında bırakmasına rağmen hala dimdik ayakta olan bu ihtiyar delikanlı sizin de ziyaretinizi bekliyor. Bilge bir sabırsızlıkla.

Bursa ile ilgili diğer yazılarımıza Bursa Gezi Rehberi‘nden ulaşabilirsiniz.