Evdir Han Antalya’da Bir Selçuklu Kervansarayı

Evdir Han Antalya’da Bir Selçuklu Kervansarayı olarak önemli bir tarihi çekim merkezi olma özelliği taşıyor. Ben de çok bilinmediğini düşündüğüm bu tarihi yapıyı bu hafta sonu sizler için gezme imkanı buldum.

Öncelikle şunu belirtmeliyim. Antalya ve İlçeleri; antik çağda medeniyetlerinden Hitit, Pamfilya, Likya, Klikya, Roma medeniyetlerine yurt olduktan sonra gerçek anlamda Türk medeniyeti ile Selçuklu döneminde tanışmış.

Seyahat etmek seyyah olmak  yücelmek demek, yeni maceralar ile kendinizi tanımak demek. Ben de sizlere bu muhteşem medeniyetleri ve doğasını tanımanız için Antalya ve İlçelerini adım adım gezeceğim.

Antalya’yı anlatırken neden önce Evdirhan’ı yazdığımı merak edenler için  şunu söyleyebilirim, özellikle İpek Yolu’nun siz gezginlere bu kadim yılların gezginlerinin enerjisini aktarmak istedim.

Bu nedenle de döneminde Dünya’nın en önemli ticaret yolu kabul edilen doğuyu batıya bağlayan İpek Yolu hakkında bilgi vermek istiyorum. Haydi yola çıkalım…

İpek Yolu ve Antalya

İpek yolunu tüm gezginler bilir ve elbette herkes bu yollarda nice yıllar eskitmiş bilgelerin ve gezginlerin izinden gitmek ister. Ben bir gezgin olarak Çin dışında hemen hemen bu ipek yolu rotasının tamamını gezdim. İpek yolu İlkçağ ve Ortaçağ’da Çin ile Ortadoğu ve Batı ülkeleri arasında kullanılan ana ticaret yoludur.

Ana güzergahı Çin’in Orta Asya ve İran üzerinden Mezopotamya’ya oradan da Akdeniz kıyısındaki Antakya ve Sur limanlarına bağlayan kara yoludur. İpek yolunun bir kısmı deniz yolu olmak üzere birçok rotası vardır.

Bu yollardan nice yorgun kervanlar nice hayatlar geçti, çift hörgüçlü Asya Develeri ile neler taşımadı ki bu kervanlar? Hindistan’dan fildişi, pamuk, baharat, Orta Asya’dan kıymetli taşlar, bakır, gümüş Kuzeydoğu Hindistan’dan kumaş, ipek, keten..

Bu seyahatler esnasında gerek ticari alışveriş  gerekse kültürel ve dini etkileşimler oldukça gelişmiştir. Selçuklular döneminde önemli bir ticaret merkezi olan Antalya ve bu güzergahtan geçen kervan yolu ve hanların keşfine çıkıyoruz. Büyüleyici bir atmosfere sahip Kırkgözhan ve Evdir Han da bu İpekyolu güzergahında yer alan etrafı surlar ile çevrili kervanların konaklama yeri olan kervansaraylardır.

Kervanların öncelikli ihtiyaçları elbette ki barınma ve güvenliktir. Kervansaraylarda mekan kullanımı bu açıdan yolcuların konakladığı odalar, hayvanların barındığı revak, yönetim odaları, hamam ve mescit gibi alanlar kervanların ihtiyaçlarını karşılamaktaydı. Önce bu kervansaraylardan Evdir Hanı gezelim.

Evdir Han’a Ulaşım

Bu Han Antalya’nın Döşemealtı İlçesi Düzlerçamı’nda Antalya merkeze 18 km mesafede Yeşilbayır köyünün yakınında yer alır. Hanın bulunduğu ilçelere düzenli olarak  otobüs seferleri var.

Evdir Han Gezisi

Bu yapı duvarlar, payandalar, kemerler, kapılar, pencereler, duvar bitişleri gibi bölümlerden oluşan çeşitli teknikte taş işçiliği ile yapılmıştır.

Halen kazı ve restorasyon çalışmaları devam etmekte olan bu hanı ziyaret için gün kısıtlaması yok ancak bu hanın maalesef ki bakımlı olduğunu söyleyemeyeceğim. Söz konusu hanı ücretsiz olarak gezebilirsiniz.

Tarihi

Evdir Han kitabesinde, bu hanın Selçuklu Sultanı olan I. İzzeddin Keykavus Bin Keyhusrev tarafından 1219 yılında yapıldığı anlaşılmaktadır.

Mimari Yapı

Size öncelikle bu han hakkında edindiğim mimari bilgilerden kısaca bahsedeyim. Selçuklu dönemi kervansarayı olan bu han Anadolu’nun en büyük hanıdır. Bu han kareye yakın dikdörtgen planlıdır.

Evdirhan’ın tüm duvarları kesme taş ve üst örtü de moloz taş ile yapılmıştır. Dört eyvanlı hanlar gurubunda yer alır.

Bu görmüş olduğunuz mermerden yapılmış ana kapı (portal) taç kapı üzerinde mihrabiye nişleri ile bezenmiştir.

Dikkatli incelediğinizde taşların üzerindeki çok sayıda değişik taşçı işaretlerini görebilirsiniz.

Kapının iç kısımlarındaki mukarnaslar (bezemeler) yelpaze ve istridye motifleriyle süslüdür.

Giriş kapısının üzerinde sonsuzluğa açılan yıldızlardan oluşan kalınca bir bordür ile işlenmiş değişik geometrik motifler vardır.

Eyvan mimarisini aşağıdaki fotoğrafta görebilirsiniz. Bu mimari üç tarafı kapalı, bir cephesi ise güneş ışınlarının girmesi için açıktır. Bu orijinal mekan mimarisi geleneksel evlerde de kullanılmıştır.

Hanın dışında tarihi kalıntılar henüz bu şekilde duruyorlar. Açık olan cephe dışarıyı izlemek için seyirlik alanlardır. Eyvan mimarisinin kültür olarak daha çok sıcak iklime sahip olan Mezopotamya, Arabistan bölgelerine göre uyarlanmış ve kültürel etkileşimler sonucu kapalı mekanlarda da bu gelenek sürdürülmüştür. Eyvan mimari tarzın diğer mimari birimleri olan cami, medrese, çarşı, han, hamam, konak, köşk ve konut mimarilerinde de çok kullanılmıştır. İpek yolu güzergahındaki gezdiğim ülkelerde bu yapıları özellikle bir bir inceledim.

Hanın etrafında baharın müjdecisi çiçekler açmış.

Turist sandım sizi abla diyor, hepimiz göçebeyiz bu diyarda güzelim dedim. Fotoğraf çekmenin nasıl bir duygu olduğunu gösterdik can kardeşimize.

Burası da hanın iç avlusu. İç avlunun etrafında kalın kesme taş payeler (taşıyıcı ayak taş) üzerinde oturan ve kesme taş örgülü revakları görebilirsiniz.

Bu revaklı yollar üzerinde gezinen seyyahları  güneşten ya da yağmurdan korunmak amacıyla yapılmıştır. Özellikle İran’da bu revaklı yolları çok görebilirsiniz.

Hanın ana taç kapısından dışarı baktığınızda  Toros dağlarının ihtişamlı manzarasını görebilirsiniz.

Bu taşın arasında gördüğünüz hayvan da iri bir kertenkele, hanın daimi sahipleri.

Burası hanın dış duvarları. Oldukça harap ve yıkılmış durumda, duvarın yıkık yerlerinde ağaçlar can bulmuş durumda.

Evdir Han ile ilgili anlatacaklarım bu kadar. Evdir Han’a gelmişken bu hana yakın mesafelerde o kadar çok gezilecek ören yerleri var ki bayılacaksınız.

Termessos Antik Kenti ve Milli Parkı, Karain ve Kocain Mağarası, Güver Uçurumu, Kırkgöz Han ve Kırkgöz Han Göleti, Antik döşeme yol, Ariassos Antik Kenti ve harika bir doğa.

İnsanoğlu çağlar boyunca çeşitli nedenlerden dolayı seyahat etmiştir. Yol olmak, yolcu olmak, yolda olmak… bu devran döndükçe gezgin ruhlar nice ipek yollarında yolcu olmaya devam edeceklerdir…

Bu yazının ardından ipek yolunun izinden devam edeceğim.

Mine CANDAR

Antalya’nın diğer güzelliklerine Antalya Gezi Rehberi yazılarından ulaşabilirsiniz.