Maastricht Prens Karnavalı

Zorunlu şartlar sebebiyle ertelemek zorunda kaldığımız Maastricht gezimiz tamamen tesadüf olarak Maastricht Prens Karnavalı (Maastricht Prins Carnival)’na denk geldi.

Gerçekten bizim için de hem bir şok hem de bir heyecan oldu. Daha sonra yaptığım internet araştırmalarında söz konusu karnavalın daha çok Hollanda’nın güneydeki Katolik eyaletlerinde bir gelenek olarak kutlandığını bu karnavalların en geniş çapta olanının ise şansımıza Maastricht Prens Karnavalı olduğunu tespit ettim.

Karnaval; takvimlere göre paskalyadan önce Büyük Perhiz Lent başlangıcına işaret eden Küllü Çarşamba’dan önceki 3 gün içinde gerçekleşen canlı, renkli bir kutlama olarak gösteriliyor. Bu 3 günlük dönemde her yıl mart ayının ilk hafta sonu olarak belirlenmiş.

Tren istasyonu dahil şehrin her yeri sarı, kırmızı ve yeşil renkli bayrak, flama ve semboller ile dolu. Daha sonradan öğrendim ki bu renkler Maastricht De Tempeers Karnaval Birliği’nin renkleriymiş ve her yerin karnaval süresince bu renkler ile dekore edilmesi bir gelenekmiş.

Böylece sakinler kışın bitişini ve baharın gelişini bir şehir partisi havasında kutluyorlar. Bizdeki Nevruz, Çiğdem, Hıdrellez de eğlence şekli farklı olmakla birlikte böyle bir kutlama olarak görülebilir.

Karnaval süresince şehirdeki her şey duruyor ve herkes şarkı söyleyip dans ediyor yiyip içip eğleniyor, eğlencenin tadını çıkarıyor. Tabii ki belediye de katılımcı ve sakinlerin istediği gibi eğlenebilmesi için her türlü desteği sağlıyor.

Gezginler için yazımın bundan sonraki bölümlerinde söz konusu karnaval ile ilgili işinize yarayacak detaylı bilgiler vereceğim.

Maastricht’e Ulaşım

Belçika’da Maastricht’e en yakın ulaşım merkezi Liege Guillemins Tren İstasyonu. Arabanız yoksa buraya Belçika’nın her yerinden tren ile de gelebilirsiniz

-Brüksel’den Liege’e Ulaşım

Bruxelles Central Tren İstasyonu’ndan Liege Guillemins Tren İstasyonu’na 20-45 dakika da bir kalkan trenlerle kişi başı 18,3 € karşılığında durak sayısına göre 58-1 saat 35 dakikada ulaşmanız mümkün.

Belçika’da 12 yaş altında kendi başına ya da ebeveyn başına 4 çocuğa kadar tren bileti ücretsiz bilginize.

Belçika’da tren işletmecisi SNCB. Biletleri aplikasyon ya da web sitesinden alıp telefonunuza yükleyebiliyorsunuz.

Yapamam diyorsanız varsa istasyonlarda bulunan otomatlardan ya da açıksa bilet satış ofislerinden kağıt bilet alabilirsiniz. Trende kondüktörden alırsanız bilet ücretine ilave 9 € ödemek zorunda kalırsınız. Değişken fiyat ve zaman planlaması için tıklayınız.

-Liege’den Maastricht’e Ulaşım

Maastricht Hollanda’nın güneydoğusunda bulunan Limburg İli’nin merkezi ve Maastricht Tren İstasyonu da ildeki tüm aktarmaların merkezi. Yani Limburg’da bir yere gidecekseniz mutlaka Maastricht Tren İstasyonu’ndan geçeceğinizi söylemem yanlış olmaz.

Maastricht’e Belçika’dan gitmek için ise tek yolunuz Belçika’nın doğusunda bulunan Liege’den aktarma yapmak.

Liege-Maastricht arasında karşılıklı Hollandalıların işlettiği bir banliyö bağlantısı bulunuyor. Bu trenler de sadece bu seferler için kullanılıyor. Bu da normal çünkü Maastricht Hollanda’da bir Flaman şehri olarak görülüyor.

Liege Guillemins Tren İstasyonu’ndan Maastricht Tren İstasyonu’na saatde bir kalkan trenlerle kişi başı 8,7 € karşılığında 35 dakikada ulaşmanız mümkün.

-Weekend Ticket ve Youth Ticket

Öncelikle belirteyim biz buraya Leuven’den Liege aktarması yaparak hafta sonu günübirlik olarak geldik. Belçika’da trenlerde gezginler için 2 güzel uygulama sizi bekliyor.

Otomatlardan ya da SNCB sitesine girip telefon uygulamasından Weekend Ticket alırsanız hafta sonu olmak şartı ile geri dönüşler için ücret alınmıyor.

Örneğin Liege Tren İstasyonu’nun da aktarma yaparak Leuven’den Maastricht’e gitmek ve dönmek için kişi başı 29,4 € ödüyorsunuz. Aynı yolculuğu hafta içi standart bilet ile yaparsanız tek yönde 19,8 € ödersiniz. Yani Belçika’da trenle (Belçika sınıra yakın sınır ötesi şehirler dahil) nereye giderseniz gidin hafta sonu gidin.

Diğer bir uygulama ise Youth Ticket. 26 yaşına kadar geçerli. Bu bilete ise standart ücretin yarısı kadar bir ücret ödeniyor. Örneğin oğlum bu yol için gidiş dönüş 24,2 € ödedi. Yaşınız uygunsa ve hafta sonu ise gerçekten harika…

Maastricht Tren İstasyonu’ndan çıktıktan sonra batıya doğru yürüyüp Sint Servaasbrug’u geçerseniz karnavalın başlayacağı Maastricht old towna ulaşabilirsiniz.

Maastricht çok küçük bir şehir. Burada kimseye toplu ulaşım tavsiye etmiyorum çünkü 1,2 km uzunluğunda 17 dakika süren bu harika güzergahı fotoğraf çeke çeke geçmeniz sizi de çok mutlu edecektir.

Maastricht Prens Karnavalı

-Tarihi

Antik dönemde karnaval şöleni, kış sonunda yiyecek kıtlığı yaşanmadan önce iyi yemek yemenin son fırsatı olarak görülüyordu. Seçilen besi hayvanları kış öncesi kasım ayı gibi kesiliyor sebzeler ile birlikte kış boyunca da tüketiliyordu. Et, yağ ve sebzelerden kalanlar ise dondurma imkanı olmadığından bahar öncesinde karnaval sürecinde tüketilip bitiriliyordu. Çünkü bunlar yenmezse zaten çürüyüp atılıyordu.

Kayıtlara göre Orta Çağ’ın başlarında halkın baharın gelişini pagan sembolleri ile gemiye benzer arabalarla geçitler yaparak kutladığı biliniyor. İşte bu dönemde gelişim aşamasında olan Katolik Kilisesi söz konusu kutlamaları şeytani bulup söz konusu pagan ritüelleri yasaklamaya çalışmış.

Papa Büyük Gregory (590-604) yasaklarla bir yere varılamayacağını görüp karnavalın paganlıktan halkın dine dönmesi için kullanılmasını daha doğru bulmuş.

Hıristiyan geleneğinde Büyük Perhiz Lent Orucu, Yeni Ahit’e göre İsa’nın çölde tuttuğu 40 günü anmak için tutuluyordu.

İşte Papa Büyük Gregory, başlangıçta bir Pagan kış ortası festivali olan Noel ve bir Pagan bahar festivali olan Paskalya’yı içeren pagan karnavalını ortadan kaldırmak yerine bundan kazanım sağlamak amacıyla Katolik bir geleneğe dönüştürmeyi daha kolay bulmuş. Pagan ve Hıristiyan gelenekleri arasında net bir ayrım oluşturmak için de tüm karnaval etkinliğinin Büyük Perhiz Lent Orucundan sonra değil önce düzenlenmesini sağlamış.

Zamanla karnaval etkinlikleri ayinlerin de bir parçası haline gelmeye başlamış. İnsanları daha fazla çekebilmek için karnaval sırasında yönetici sınıfla maskeler ve kılıklar kullanılarak alay edilmesi de bir gelenek olmuş.

Sonunda karnaval etkinlikleri 1091 yılında Katolik Kilisesi tarafından resmen kabul edilmiş. Kilise ayinlerinin sınırları içinde eski gelenekler de rollerin değiştiği yönetici sınıfla maskeler ve kılıklar kullanılarak alay edilmesi de artık “Aptallar Bayramı”na dönüşmüş.

Bu dönemde karnaval Büyük Perhiz Lent Orucu başlangıcından önceki 3 gün içinde yapılmaya başlanmış. 3 gün için yöneticiler şehri seçilen karnaval prensine devretmiş. Bu 3 gün boyunca herkes kostüm giydiğinden rütbe ve mevkilerin önemi kalmamış. Herkes fikrini özgürce ifade edebiliyor ve özellikle soylular, din adamları ve zengin vatandaşlarla alay edebiliyorlarmış. İşte bu gelenek bugün Karnaval Geçit Töreni (Boonte Störrem)’nde aynen yansıtılıyor.

Halk, alay ettikleri ileri gelenlerin rollerini zaman içerisinde oynamaya başlamış. Daha sonra bu uygulama Maastricht bölgesinde gerçek unvanlara dönüşmüş ve “Prins” rolü ortaya çıkmış. Mesela kendisi ile bile dalga geçilen kral soytarılarının ortaya çıkışı da bu döneme rastlıyor.

Zaman içerisinde kutlamaların hazırlıkları ve yönetimi nakliye şirketleri ve loncaların içerisinde olduğu şehirlere özgü karnaval dernekleri tarafından yürütülmeye başlanmış. Ancak kutlamalar her yıl daha da pahalı hale gelince şehrin zenginlerinden Prins adayı seçmek bile zorlaşmış.

Hatta bu dönem yaklaştığında şehrin zenginleri şehirden kaçmaya başlamış. Mesela Maastricht yöneticileri bu son derece özenli ziyafetleri finanse etmek için şehir vergilerini bile artırmış.

Hristiyanlık içindeki Katolik ve Protestan bölünmesi bugünkü Hollanda topraklarında da dini bir bölünmeye yol açmış. Protestanlık, Meuse ve Ren nehirlerinin kuzeyinde hakim din hale gelirken bugün Limburg ve Kuzey Brabant eyaletlerinde Katolik dini hakim olmaya devam etmiş.

Yeni Protestan din adamları, Katolik kaynaklı gördükleri karnavalı hem pahalı hem de günahkar bulmuş. Kuzeyde karnavallar hızla ortadan kalkarken güneyde Maastricht ve çevresinde halka açık ve kitlesel karnaval kutlamaları oldukça kısıtlanmış.

17. yüzyılın sonuna gelindiğinde kuzey Hollanda’da karnavallar tamamen unutulurken Maastricht ve çevresinde 150 yıl boyunca karnaval geleneklerini canlı tutulmuş. Protestan yönetimine rağmen 18. ve 19. yüzyılda Katolikler sokak karnavalını kısıtlı da olsa inatla yapmaya devam etmişler.

19. yüzyılın başlarında Hollanda’nın Fransız yönetimi altında olduğu dönemden itibaren Hollanda’nın güneyinde karnaval kutlamaları yeniden canlanmaya başlanmış ve Maastricht kutlamanın merkezi haline gelmiş. Hollanda’daki ilk karnaval derneği olan Momus da 1839 yılında Maastricht’te kurulmuş.

Bugün bilindiği şekliyle kutlanan karnaval ise ülkedeki güçlü Protestan etkisinin kırıldığı II. Dünya Savaşı sonrası dönemde kutlanmaya başlamış. Karnaval derneklerinin bile büyük çoğunluğu savaştan sonra kurulmuş. Örneğin savaştan sonra Maastricht’teki karnaval bugün de faaliyetlerine devam eden Maastricht De Tempeers Karnaval Birliği tarafından düzenlenmeye başlanmış.

Karnaval, 1970’li yıllarda Hollanda’daki hızlı laikleşmenin bir sonucu olarak tüm dini çağrışımlarını yitirmiş ve Protestanların da katıldığı bir şölen haline gelmiş.

-11 Rakamı

Karnaval etkinliklerinin resmi başlangıç tarihi her zaman 11 Kasım kabul ediliyor.

Çünkü pagan inanışa göre 11 aptalların sayısı olarak kabul edilirken 11:11 de 11 Kasım, en kısa gün olan 21 Aralık’tan tam 40 gün önce olduğundan bölge halkı için kutsal bir sayı kabul edilmiş.

11 rakamının karnavalda yadsınamaz derecede önemli bir rolü var. Bu konudaki görüşler o kadar farklı ki çoğu zaman bir açıklamanın diğeriyle hiçbir ilgisi olmadığı da görülüyor.

-Kostümler

Karnaval aynı zamanda halk tarafından bir sosyal rol değiştirme şöleni olarak görülüyor. Sosyal rol değiştirme ise katılımcıların istediği bir karakter gibi giyinmesi ile sağlanıyor.

Şunu burada belirtmekte fayda var. Mastricht halkı bölgede kaliteli giyimiyle yer etmiş bir halk. Hakikaten bu durumu sokaklarda da görüyorsunuz. Son derece klas giyiniyorlar.

Karnavala gelince yıl boyunca giyimlerine gösterdikleri özenin daha fazlasını geleneksel olarak kostümlerine de gösteriyorlar. Geleneksel karnaval kıyafetleri özenle hazırlanmış kostümlerden oluşuyor. Soytarılar, meslekler, nesneler, hayvanlar, masal karakterleri, tanınmış insanlar, tarihi figürler veya yabancı kültürler bu şekilde temsil ediliyor.

Katılımcılardan bazıları kostümünü bir parti mağazasından hazır temalı kostüm olarak satın alırken, bazıları ise kendi kostümlerini yapıyormuş. Dediklerine göre de müdavimler orijinal bir kostüme çok fazla zaman ve para harcıyormuş.

Kostümlerle birlikte maskeler ve yüz boyası da sıklıkla kullanılıyor. Ayrıca karnaval sırasında birinin nereden geldiğini, ait olduğu yeri göstermek veya dekorasyon amacıyla rozetler ve madalyalar da takıyorlar.

Geleneksel olarak kostüm kullanarak rol değiştirme şöleni 3 ana amaca hizmet ediyor;

-İnsanların sosyal standartlar nedeniyle yılın geri kalanında üstlenemedikleri veya ifade edemedikleri bir kimliğe bürünmeleri ve bu kimliğe göre hareket etmeleri,

-tabuları yıkmak, farkındalık yaratmak ve geçmiş ve güncel olayları yansıtmak için sosyal koşulları, otoriteyi ve günlük yaşamı abartarak protesto etme veya eleştiriyi ifade etme,

-başkalarını eleştirirken ve alay ederken koruma sağlama.

-Etkinlikler

Genel olarak etkinlikler de sırasıyla aşağıdaki gibi oluyor;

-Markt Meydanı’nda Karnaval Prensinin Seçimi,

Karnaval ile ilgili faaliyetlerin 11 Kasım tarihinde başladığını yukarıda da belirtmiştik. 11 Kasım günü saat 11.11’de 11 üyeli Maastricht De Tempeers Karnaval Birliği yaklaşan karnaval hazırlıkları için düzenlediği ilk toplantı başlıyor. Her yıl farklı bir kişi tüm şehir halkı tarafından prens olarak seçiliyor. İşte bu toplantı sırasında yeni Karnaval Prensi açıklanıyor.

Prensin görevi 11 üyeli şehir karnaval derneği ile birlikte karnaval süresince şehri yönetmek olarak belirlenmiş.

-Cumartesi günü Karnaval Prensine Belediye Başkanının Anahtar Teslimi ve saat 14:11’de bir gençlik geçit töreni olan Heeg Geçit Töreni,

Karnaval Prensi, belediye başkanının elinden Maastricht’in sembolik anahtarını alıyor. Orta Çağ’dan gelen bu gelenek aslen iktidardaki konumların değişmesi, yetkilileri intikam korkusu olmadan eleştirme fırsatı sağlıyor ve karnavalın rol değiştirme işlevinin bir parçası olarak kabul ediliyor.

Ayrıca bugün bazen alay etmeye ve eleştirmeye değil, rol değiştirmeye ve giyinmeye odaklanan ayrı bir çocuk geçit töreni de düzenleniyor.

-Pazar günü saat 13:33’te Boonte Störrem Karnavalı Geçit Töreni.

-Karnavalı Geçit Töreni (Boonte Störrem)

Bizim tesadüfen geldiğimiz gün şehirde Karnaval Geçit Töreni (Boonte Störrem) yapıldı. Tesadüfen karşılaştığımız bu geçit oldukça eğlenceli sahnelerle doluydu.

Boonte Störrem Flemenkçe bir ifade. Türkçesi “Rengarenk Fırtına” fırtına demek. Herkes o kadar rengarenk ki bu adın geçit törenine çok yakıştığını ifade etmeliyim.

Sabah şehrin merkezine geldiğimizde ilk fark ettiğim şey çok büyük bir kuklanın bir sokak arasında hazırlandığı oldu. Kostümüm etrafında da kostüm giymiş kukla muhafızları bulunuyordu.

Gördüğümüz dev kukla bir süre sonra festival grubunun en önüne getirildi ve karnaval Sarhoş Bando Grupları (“Zaate Hermeniekes”)’nın çaldığı tipik karnaval müziği ile başlatıldı.

Çok uzun bir karnaval grubu önce Sint Servaasbrug’u geçerek geçit töreninin yapılacağı Maastricht Tren İstasyonu’na doğru hareket ettiler.

Grup uzun bir zamanda tüm şehri kat ederek geçit töreni için Maastricht Tren İstasyonu önünde yerini almaya başladı.

Yer almanın tamamlanmasından sonra Boonte Störrem başlatıldı. Geçitte içerisinde sonraki yılın karnaval prens adayları, 11 üyeli Maastricht De Tempeers Karnaval Birliği üyeleri, kostümleri ile değişik katılımcı grupları ve tabii ki karnavalın sahibi sakinler büyük bir geçit yaptılar.

Burada dikkatimi çeken en önemli husus sakinlerin mutluluğu bir yana herkesin her şeyi ile karnavalı ne kadar ciddiyetle ele aldığı hatta kendileri için çok önemli gördüğüydü.

Maastricht bölgesinde karnaval sırasında normal günlük yaşam neredeyse durmuştu. Zaten öğrendiğime göre birçok yerel işletme, birçok çalışanını karnaval sırasında ve sonrasında izinli olması nedeniyle bir haftalığına kapanmıştı.

Değerlendirme

Maastricht Prense Karnavalı tüm sakinler tarafından bugün oldukça büyük ilgi görüyor.

Karnaval sadece bir yeme-içme şöleni değil, aynı zamanda insanların alışılagelmiş kabul edilebilir sosyal normların dışında davranmasına olanak tanıyan sosyal rol değiştirme şöleni olarak da hizmet veriyor.

Bu değişik deneyimi yaşayabilmek için gerekirse şehir gezinizi martın ilk hafta sonunu düşünerek planlamanızda büyük fayda görüyorum.

Ülke bazında bir planlama için Hollanda Gezi Rehberi‘ne, bölgesel planlama için Benelüks Gezi Rehberi‘ne bakabilirsiniz. Sağlıcakla Kalın.